De medische transgenderzorg staat voortdurend in de aandacht. Discussies gaan vaak over de enorme toename van aanmeldingen en wachttijden. Maar ze gaan ook over de manier waarop er over deze zorg wordt besloten. Het gesprek hierover is gepolariseerd geraakt. Enerzijds wordt gepleit voor radicale zelfbeschikking en het beperken van de rol van psychologen en psychiaters. Anderzijds wordt gesteld dat transgenderzorg juist aan banden gelegd moet worden. Dit heeft in onder andere Scandinavië en de VS verstrekkende gevolgen door verminderde toegang van minderjarigen en jongvolwassenen tot deze zorg.
Worstelen en twijfels
Zorgverleners en transgenderpersonen komen zo voor ethische uitdagingen te staan rondom de besluitvorming: situaties waarin ze twijfelen, niet goed weten wat het goede of juiste is of het met elkaar oneens zijn. Clinici worstelen met vragen als: ‘Wie moet beslissen of bepaalde behandelrisico’s aanvaardbaar zijn? De psycholoog, chirurg, of de cliënt?’ Cliënten kunnen het gevoel hebben door hoepels te moeten springen en zich afvragen in hoeverre ze hun twijfels moeten delen met hun behandelaar.
Karl Gerritse deed onderzoek naar de besluitvorming binnen de transgenderzorg in de dagelijkse praktijk. Op basis van observaties en interviews brengt hij de uitdagingen van zorgverleners en cliënten in kaart. Daarnaast laat hij zien hoe de ethiek kan helpen om achterliggende aannames rondom de besluitvorming en genderdiversiteit op te helderen.
De GenderJourney
Aan de hand van deze inzichten is samen met zorgverleners en cliënten een tool ontwikkeld voor de spreekkamer: de GenderJourney. Dat is een illustratie van een waterkaart met eilanden, die de cliënt – al dan niet samen met de behandelaar – kan invullen. Deze GenderJourney helpt om de hulpvraag van de cliënt expliciet te maken (‘de koers uitzetten’); de samenwerking en rolverdeling af te stemmen (‘de rollen verdelen’); en tenslotte om vragen en uitdagingen bespreekbaar te maken (‘eerste hulp’). De GenderJourney wordt inmiddels gebruikt in Amsterdam UMC. Onderzoek naar de tool moet deze verder verbeteren.
De GenderJourney helpt de cliënt om overzicht te krijgen en kan helpen bij het gesprek met de behandelaar(s),
Blijvend gesprek
Gerritse toont aan dat samen beslissen in transgenderzorg een dynamisch proces is dat voortdurend om afstemming tussen verschillende betrokkenen vraagt. De visies en ideeën hierover zijn uiteenlopend en verschuiven met de tijd; zowel maatschappelijk, als voor individuele cliënten en zorgverleners. Om goed samen te kunnen beslissen is openheid en dialoog nodig: wat houdt een bepaalde beslissing in, voor deze betrokkenen, in deze context en op dit moment? Dit blijvende gesprek is noodzakelijk in de spreekkamer, maar ook binnen instellingen en de samenleving als geheel.
Fotografie: Shutterstock
