Het ziekenhuis is niet de juiste plek voor de groeiende groep kwetsbare ouderen met spoedeisende medische problemen. Ook thuis kunnen zij vaak nog niet de juiste zorg krijgen. Hoogleraar Bianca Buurman zet zich in voor vernieuwing van de acute ouderenzorg, met een integrale aanpak waarbij het goede uit zowel de ziekenhuiszorg als uit de verpleeghuis- en thuiszorg samen wordt gebracht. Het succesvolle voorbeeldproject de Wijkkliniek vindt navolging in 40 ‘proeftuinen’, met als doel gehele vernieuwing van de acute ouderenzorg in Nederland.

“Er komen steeds meer kwetsbare ouderen op de spoedeisende hulp (SEH). Maar de zorg in het ziekenhuis is niet toegesneden op die kwetsbare ouderen.” Die constatering was voor Bianca Buurman, hoogleraar Acute ouderenzorg bij Amsterdam UMC, reden om in 2018 het initiatief te nemen voor deWijkKliniek. Een voorziening in Amsterdam Zuidoost, in samenwerking met Cordaan en Zilveren Kruis, die laagdrempelig acute medisch-specialistische zorg levert, maar waar ook wordt gewerkt aan revalidatie en herstel. “We hebben geprobeerd de goede dingen van het ziekenhuis en de goede dingen van de verpleeghuis- en thuiszorg samen te brengen in de WijkKliniek. Een integratie van care en cure.”

Kennis delen

Deze integrale aanpak van de WijkKliniek heeft inmiddels op een aantal plekken navolging gekregen in zogeheten ‘proeftuinen’. Samen met de WijkKliniek vormen zij het Leernetwerk Acute Ouderenzorg. “De opgedane kennis delen we graag met anderen”, vertelt Susanne Smorenburg, programmamanager van het leernetwerk vanuit de afdeling Ouderengeneeskunde van Amsterdam UMC, tijdens een webinar over vernieuwing van de acute ouderenzorg. Als het over ‘acute zorg’ gaat, wordt heel vaak de ambulancezorg, de spoedeisende hulp en de ziekenhuiszorg bedoeld. Buurman. “De zorgvraag van kwetsbare ouderen ontstaat echter in een veel eerdere fase. In het kader van preventie heeft de huisartszorg en de zorg van verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) veel meer te bieden.”

4 bouwstenen

Op basis van de verschillende stappen die kwetsbare oudere patiënten doorlopen, formuleerden Buurman en collega’s 4 bouwstenen voor verdere ontwikkeling van integrale acute ouderenzorg. “Het begint met die kwetsbare situatie. Er zijn veel mogelijkheden voor preventieve en proactieve zorg thuis: met proactieve huisartsenzorg, een praktijkverpleegkundige die ouderenzorg biedt en met medebehandeling door een specialist ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialist.” Als er een acute gebeurtenis plaatsvindt, worden patiënten vaak uit huis gehaald. Volgens Buurman is het beter om toe te werken naar een 24/7 infrastructuur in de eerste lijn, bouwsteen 2. Daarmee kunnen acute zorgvragen zo veel mogelijk thuis of dichtbij huis worden opgevangen. “Kijk naar mooie voorbeelden zoals gespecialiseerde acute wijkteams, die naar de cliënt of patiënt thuis gaan.” De 3ebouwsteen, de passende ziekenhuiszorg, heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen. Ook daar ziet Buurman nieuwe ontwikkelingen, zoals de geriatrische medebehandeling op de spoedeisende hulp. De 4e bouwsteen, begeleid ontslag en herstelgerichte nazorg na een ziekenhuisopname of SEH-bezoek, is gericht op herstel van functioneren en het voorkomen van (vaak vermijdbare) heropnames.

Vanuit ‘thuis’ denken

Kern van deze benadering is de samenwerking tussen alle verschillende betrokken partijen. In de regio MooiMaasvallei is er naast de reguliere thuiszorg een ‘acuut specialistisch team’ om huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde te ondersteunen en om te voorkomen dat patiënten op de spoedeisende hulp of bij de huisartsenpost terechtkomen. “Onze regiovisie wordt door iedereen omarmd. Wij denken heel erg vanuit ‘thuis’. Alles wat je thuis kunt oplossen, wordt thuis opgelost”, vertelt Yvette Beverwijk, manager wijkteam acute zorg. Beverwijk benadrukt dat het belangrijk is om niet alle vragen van cliënten direct tot ‘zorgvragen’ te reduceren. “Het zijn hulpvragen. Ga met het hele netwerk kijken hoe je die oplost. Daar horen ook de welzijnsorganisaties en de woningcorporaties bij. Het gaat echt om de netwerkgedachte. We moeten anders gaan werken om de transitie in de gezondheidszorg in te zetten.”

Vloeiende zorgbeweging

Een ander voorbeeld van integrale acute ouderenzorg is te vinden in Nijmegen. Daar worden ouderen met een longontsteking niet meer in het ziekenhuis behandeld, maar in de wijkkliniek. “Het isthe best of both worlds: je brengt de expertise uit de wijk naar het ziekenhuis en vanuit het ziekenhuis naar de wijk”, aldus longarts Jürgen Holters. Nieuw is ook dat verpleegkundig specialisten zowel in het ziekenhuis als in de VVT worden opgeleid, om deze zorg transmuraal te kunnen bieden. Anneke van Vught, verpleegkundig decaan, licht toe: “Integrale zorg betekent integraal werken, weg van het superspecialisme en veel meer naar een vloeiende zorgbeweging; digitaal als het kan, thuis als het kan, en naar het ziekenhuis als het moet.”

‘Samenredzaamheid’

Bianca Buurman ziet een belangrijke rol in de wijk. “Je moet ook kijken hoe je in de wijk voor elkaar zorgt. Het adagium is nu: zelf als het kan. We zouden veel meer moeten zeggen: samen in de wijk als het kan. Welke voorzieningen maak je voor ouderen in de wijk? Hoe organiseer je de ‘samenredzaamheid’ in de wijk. Daarmee denk ik dat je iets veel beters organiseert, dan hoe we het nu geregeld hebben.”

Meer weten over vernieuwing van de acute ouderenzorg?

Lees het recent verschenen rapport Vernieuwing van de acute ouderenzorg van hoogleraar Acute ouderenzorg Bianca Buurman en collega’s en bekijk de 4 geformuleerde bouwstenen. Ook is er het onderzoeksrapport Acute ouderenzorg dichtbij huis, geschreven in opdracht van Zorginstituut Nederland, over de strategieën die regio’s kunnen toepassen om vernieuwingen succesvol te implementeren. Tenslotte is de webinar over de inrichting van de integrale acute ouderenzorg in de regio terug te kijken.

Fotografie: Shutterstock