Maar liefst dertien Veni-subsidies dit jaar voor onderzoekers van Amsterdam UMC, met een grote verscheidenheid aan onderwerpen en innovatieve kracht; van vernieuwend onderzoek naar auto-immuunziekten en Alzheimer tot innovaties op het gebied van bloedtesten en gepersonaliseerde geneeskunde.
Kaspar Bresser
Hoe zijn zieke T-cellen te ‘herprogrammeren’?
T-cellen zijn witte bloedcellen die belangrijk zijn voor het immuunsysteem. Bij kanker verliezen deze T-cellen hun vermogen om schadelijke cellen aan te vallen. Maar ze kunnen ook overactief worden en per ongeluk het lichaam aanvallen en auto-immuunziekten veroorzaken. Hoe kan deze ‘verkeerde programmering’ worden tegengegaan? In dit project vergelijken onderzoekers de programmering van deze T-cellen. Deze inzichten kunnen helpen om zieke T-cellen te ‘herprogrammeren’, bijvoorbeeld door ze te activeren om kanker te bestrijden of juist te remmen bij auto-immuunziekten.
Hung Jen Chen
Hoe de afweer de verkeerde kant opgestuurd wordt bij ernstige virale infecties
Obese patiënten met ernstige COVID-19 kunnen te maken krijgen met overmatige ontstekingen en verminderde antivirale afweer. De antistoffen die hun lichaam aanmaakt tegen het virus, sturen hun afweercellen (zoals macrofagen) de verkeerde kant op. Op welke manier doen ze dat? Chen onderzoekt de onderliggende mechanismen en wil daarmee bijdragen aan meer begrip van virale infecties en obesitas en aan de zoektocht naar nieuwe medicijnen.
Lyduine Collij
Het begrijpen van verschillen bij de ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is een complexe aandoening die vaak gepaard gaat met vaatschade in de hersenen. De manieren waarop Alzheimer en vaatschade elkaar beïnvloeden begrijpen we nog niet goed; het lijkt te verschillen tussen patiënten. Deze studie maakt gebruik van geavanceerde hersenscans en machine learning-technieken om verschillende ziekteprocessen te ontrafelen en te werken aan meer gepersonaliseerde behandelingen.
Bram Hulst
Ketonen voor nieren
Als het lichaam onder stress staat, kan het vet en suiker omzetten in ketonen. Die ketonen zijn een alternatieve energiebron voor organen. Ketonen hebben minder zuurstof nodig om hun werk te doen dan ‘gewone’ brandstoffen. In dit onderzoek wordt nagegaan of dat gegeven voordelen kan hebben bij hartoperaties. Bij die operaties is de bloedtoevoer en zuurstoftoevoer naar organen namelijk verminderd, en dat kan leiden tot schade aan de nieren of andere vitale organen. Zou het toedienen van ketonen tijdens een hartoperatie de nieren kunnen beschermen?
Inge Mulder
Vasculaire dysfunctie na een herseninfarct: op zoek naar nieuwe therapeutische targets
Het overgrote deel van de patiënten herstelt niet volledig van een herseninfarct, ondanks de behandelingsmogelijkheden. Inge Mulder wil daarom meer fundamentele kennis over de functie van bloedvaten na een herseninfarct. Op zoek naar nieuwe behandelingsdoelen en mogelijkheden kijkt ze naar slecht herstel van de doorbloeding als gevolg van vernauwing en verstopping van kleine bloedvaten in de hersenen, ‘stroomafwaarts’ van de infarctplek.
Guiseppe Pontillo
Nieuwe kunstmatige-intelligentiemodellen voor geïndividualiseerde klinische voorspelling bij multiple sclerose
Bij multiple sclerose (MS) worden de diversiteit aan symptomen en het ziekteverloop nog altijd slecht begrepen en moeilijk te voorspellen. De onderzoekers willen een instrument te ontwikkelen dat nauwkeuriger kan voorspellen hoe MS zich bij individuele patiënten kan ontwikkelen. Daarvoor gaan ze duizenden hersenscans onderzoeken met behulp van kunstmatige intelligentie en geavanceerde hersenbeeldvorming.
Ruud Schreurs
Werken aan computergestuurde transformatie van het gezicht
Genderbevestigende gezichtschirurgie heeft als doel het gezicht van een transgender of gender-diverse persoon meer overeen te laten komen met de genderidentiteit. Computergestuurde chirurgie helpt een nauwkeurig resultaat te verkrijgen, maar dat staat momenteel nog in de kinderschoenen. Dit project onderzoekt de virtuele planning en evaluatie: hoe kom je tot een objectief en gepersonaliseerd behandelplan en hoe kan de verandering van weke delen door botchirurgie worden gesimuleerd. Doel is om tot een standaard voor vergelijking te komen en daarmee de behandeling te optimaliseren.
Julia Tilburg
Bloedplaatjes maken in het lab
Patiënten met een te laag aantal bloedplaatjes zijn aangewezen op bloedplaatsjes van donoren. Hoe kun je die in het lab namaken? Dit onderzoek richt zich op de rol van de beenmergomgeving bij het maken van bloedplaatjes en gaat na hoe interacties met omliggende cellen dit proces beïnvloeden. De inzichten moeten bijdragen aan de productie van bloedplaatjes in het laboratorium voor klinische toepassingen.
Tim van Balkom
Gepersonaliseerde behandeling voor problemen in het denkvermogen bij Parkinson
Veel mensen met de ziekte van Parkinson ervaren problemen in het denkvermogen. Behandeling van deze problemen is echter vaak onvoldoende effectief. Tim van Balkom gaat onderzoeken of een behandeling met magnetische stimulatie betere resultaten kan opleveren. Daarbij kiest hij voor maatwerk: met behulp van geavanceerde hersenscantechnieken wil hij effectieven gepersonaliseerde behandelingen ontwikkelen.
Anne van der Spek
De ziekte van Graves: welke rol spelen de darmbacteriën?
De ziekte van Graves is een auto-immuunziekte die leidt tot een overactieve schildklier. De symptomen zijn al lang bekend, maar de onderliggende oorzaak niet. Dit onderzoek gaat met een computermodel zoeken naar darmbacteriën bij Graves-patiënten die het immuunsysteem in de war brengen. Eerder werd gedacht dat deze darmbacteriën een gevolg waren van de ziekte in plaats van de oorzaak. Ook wordt er met een gevoelige nieuwe meetmethode onderzocht of de darmbacteriën schildklierhormoon recyclen en zo de ziekte erger maken. Daarna wordt gekeken of de gevonden darmbacteriën inderdaad de ziekte veroorzaken of verergeren; daarvoor onderzoekt Anne van der Spek immuuncellen van Graves-patiënten en patiëntmateriaal van grote gegevensbanken.
Jessie van Wezenbeek
Rechterhartfalen na een steunhart: begrijpen, voorspellen en eerder herkennen
Rechterhartfalen komt vaak voor na het plaatsen van een steunhart (LVAD) bij patiënten met eindstadium hartfalen. Dit leidt tot complicaties, langere ziekenhuisopnames en hoge sterfte. Dit onderzoek richt zich op het beter begrijpen, voorspellen en eerder herkennen van rechterhartfalen na een steunhart. De rechterhartfunctie, het rechterhartweefsel en de rol van ontsteking worden in detail onderzocht. Het onderzoek draagt bij aan een betere selectie van patiënten voor een steunhart en verbetert de zorg en overleving voor patiënten met hartfalen.
Barbara Verhaar
De zoute darm: over de interactie tussen natriumhuishouding en darmflora
Hoge bloeddruk is wereldwijd een belangrijke oorzaak van hart- en vaatziekten. Teveel zout eten speelt daar een grote rol in. Toch reageert niet iedereen hetzelfde op een hoge zoutinname, en de redenen hiervoor zijn nog niet goed bekend. Dit project onderzoekt hoe zouttolerante bacteriën in de darm de opname van natrium en de regulatie van de bloeddruk beïnvloeden.
Jillian Bracht
Betrouwbare bloedtesten met VesikelXpress
Bloedtesten worden steeds belangrijker om ziekten vroeg op te sporen. Toch worden kleine deeltjes in het bloed die op ziekte wijzen, soms gemist. Dat komt door kleine verschillen in de verwerking van bloedmonsters; denk aan snelheid en precisie. Dit project onderzoekt hoe deze verschillen in de verwerking de testresultaten beïnvloeden en ontwikkelt betere methoden voor het verwerken van bloedmonsters.
