Het Europese beleid om de prijzen van medicijnen voor zeldzame ziekten – weesgeneesmiddelen – omlaag te krijgen, schiet tekort. Het idee is dat de geneesmiddelen goedkoper worden door concurrentie zodra een 10 jaar durende marktbescherming voor de farmaceut is afgelopen. Maar in de praktijk werkt dat vaak niet zo. Ook jaren na het aflopen van marktexclusiviteit blijven de prijzen hoog en ontbreekt concurrentie, blijkt uit een studie van onderzoekers van Amsterdam UMC, FAST en het Zorginstituut Nederland.

De Europese Weesgeneesmiddelenverordening biedt farmaceutische bedrijven 10 jaar marktexclusiviteit om de ontwikkeling van geneesmiddelen voor zeldzame aandoeningen te stimuleren. Na deze periode zou concurrentie via generieke middelen (dezelfde werkzame stof maar van een andere fabrikant) of biosimilars (biologische, met behulp van levende organismen geproduceerde geneesmiddelen van een andere fabrikant) moeten zorgen voor prijsdalingen. In de praktijk gebeurt dit echter nauwelijks. Bij biologische weesgeneesmiddelen blijft concurrentie van biosimilars vaak volledig uit. Zelfs áls generieke alternatieven beschikbaar komen, gebeurt dit gemiddeld pas na 14 jaar en leidt het slechts tot een beperkte prijsdaling van ongeveer een derde. Zonder concurrentie blijven de prijzen vrijwel onveranderd.

Betaalbaarheid onder druk

Volgens Lonneke Timmers, secretaris van de Wetenschappelijke Adviesraad van Zorginstituut Nederland en medeonderzoeker, is dit een zorgwekkende situatie: "De maatschappij accepteert hoge prijzen voor geneesmiddelen die bedoeld zijn voor een kleine groep patiënten, maar na verloop van tijd moeten die prijzen dalen. Dat is nodig om ruimte te maken voor innovaties. Als prijzen hoog blijven, komt de betaalbaarheid voor de samenleving in het gedrang."

Oproep tot overheidsingrijpen

De onderzoekers wijzen op de oorzaken van het uitblijven van concurrentie: de kleine doelgroep, hoge kosten voor het ontwikkelen van generieke alternatieven en lage verwachte opbrengsten. Dit marktfalen vraagt om aanvullend beleid, stelt onderzoeker Sibren van den Berg van Amsterdam UMC: "We kunnen niet blijven vertrouwen op spontane marktwerking. Als concurrentie uitblijft, moet de overheid ingrijpen. Denk aan verplichte prijsverlagingen na het verlopen van exclusiviteit of financiële garanties voor producenten van generieke middelen. Dit beleid moet zorgvuldig en in overleg met fabrikanten worden ontworpen, zodat zij niet besluiten hun middelen van de markt te halen." Van den Berg is verbonden aan Medicijn voor de Maatschappij, een door Amsterdam UMC opgericht platform voor betaalbare medicijnen voor zeldzame ziekten en de blijvende beschikbaarheid van deze medicijnen.
De studie benadrukt dat zonder beleidsaanpassingen de betaalbaarheid van weesgeneesmiddelen onder druk blijft staan, met gevolgen voor patiënten en de samenleving.

De volledige publicatie is te lezen in het wetenschappelijke tijdschrift Value in Health

Foto: Adobe Stock