Eenzaamheid bij ouderen heeft een negatief effect op hun lichamelijke gezondheid, aldus onderzoekers van Amsterdam UMC en de Universiteit van Glasgow. Emiel Hoogendijk, epidemioloog bij Amsterdam Public Health, analyseerde onderzoeksresultaten van meer dan 130 studies en ontdekte dat eenzaamheid leidde tot een toename van lichamelijke kwetsbaarheid. Dat verhoogt op zijn beurt weer het risico op zaken als depressie, valpartijen en cognitieve achteruitgang.

"De laatste tijd, vooral tijdens de covid-19-pandemie, is er meer aandacht voor de mogelijke schadelijke effecten van eenzaamheid en sociaal isolement op de gezondheid van ouderen. Wij wilden meer over die effecten weten en zagen dat allerlei vormen van verminderd sociaal functioneren – zoals eenzaamheid, sociaal isolement en gebrek aan sociale steun – een verband hadden met lichamelijke achteruitgang bij ouderen", zegt Hoogendijk.

Kans op vallen

Onder leiding van Peter Hanlon, arts-onderzoeker aan de Universiteit van Glasgow, bestudeerden onderzoekers van Amsterdam UMC en van universiteiten uit Canada, Australië en Zweden de relatie tussen sociaal functioneren en fysieke kwetsbaarheid bij ouderen, door onderzoekers ‘frailty’ genoemd. "Frailty verwijst naar veel verschillende vormen van lichamelijke achteruitgang, zoals gewichtsverlies, verminderde loopsnelheid en afname van spierkracht. Deze kunnen allemaal een effect hebben op, bijvoorbeeld, hoe groot de kans is dat je valt”, zegt Hanlon.
Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat frailty ook sociale gevolgen kan hebben: "Soms kan fysieke kwetsbaarheid ervoor zorgen dat mensen sociale contacten verliezen of eenzamer worden, bijvoorbeeld omdat ze minder mobiel worden”, licht Hoogendijk toe.

Eenzaamheid schadelijk

Uit de huidige studie blijkt dat deze relatie dus ook omgekeerd kan worden, waarbij eenzaamheid en slecht sociaal functioneren schadelijke gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid. De hoogste gezondheidsinspecteur van de VS stelde vorig jaar namens de WHO dat ‘eenzaamheid net zo schadelijk is als het roken van 15 sigaretten per dag’. "We weten dat mensen met gevoelens van eenzaamheid of met een gebrek aan sociale contacten een hoger risico lopen op onder andere depressie en verschillende chronische ziekten. Zo kan een gebrek aan sociaal contact een direct effect hebben op het immuunsysteem. Maar het kan ook een indirect effect hebben op de gezondheid, door bijvoorbeeld een ongezondere leefstijl. Daar willen we de komende tijd meer onderzoek naar doen”, zegt Hoogendijk.

Steeds meer kennis

Verminderd sociaal en lichamelijk functioneren komen vaak tegelijkertijd voor. "Ouderen die lichamelijk kwetsbaar zijn, hebben vaak ook te maken met een achteruitgang in zowel sociaal als mentaal functioneren. In de zorg voor ouderen moeten we aandacht besteden aan al deze aspecten”, zegt Hanlon. "Er zijn in Nederland diverse initiatieven om eenzaamheid te verminderen, zoals het actieprogramma ‘Eén tegen eenzaamheid’ van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Eenzaamheid is geen gemakkelijk probleem om op te lossen, maar er komt gelukkig steeds meer kennis beschikbaar over mogelijke effectieve interventies, waaronder activiteiten die ouderen ondersteunen om hun sociale connecties te vergroten”, concludeert Hoogendijk.

De resultaten van de studie zijn vandaag gepubliceerd in The Lancet Healthy Longevity.

Foto: Adobe Stock (met AI gegenereerd)