Een hersentumor treft veelal jonge mensen, zij sterven helaas vaak ook jong. Daarom is De Witt Hamer erop gebrand zijn patiënten zo goed als mogelijk te helpen. Bij constatering van een tumor die in de hersenen ontstaat, zijn de patiënten van De Witt Hamer eigenlijk direct in de palliatieve fase. “Met de huidige behandelingen lukt het om het ziektebeloop aanzienlijk te vertragen. Dit hangt af van de agressiviteit van de tumor. Met een operatie, bestraling en chemotherapie kunnen we wel degelijk de ziekte effectief afremmen”, aldus De Witt Hamer. “Maar de hersenen zijn kwetsbaar. Behandelingen voor een tumor die in die hersenen groeit, zijn daarom begrensd.” Toch is er perspectief, meent de neurochirurg. Hij vertelt hierover aan de hand van het 'trifolium van Escher', een knoop die genoemd is naar een klavertje drie. Dat beeld geeft voor hem de drie belangrijkste vragen van de patiënt goed weer: goede zorg, goede kwaliteit van leven, en een leven dat zo lang mogelijk duurt.
Goede zorg
Goede zorg gaat volgens De Witt Hamer over samenwerkingsverbanden. Met de patiënt, met het behandelteam, met vertegenwoordigers van zes disciplines, met de sectie oncologie van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie, met de Landelijke Werkgroep voor Neuro-Oncologie, en met een wereldwijd collectief van neurochirurgen in samenwerking met radiotherapeuten en neuroradiologen. Die laatste groep, het Pictureteam, bestudeert patiëntgegevens en hersenscans uit de dagelijkse praktijk op grote schaal om te zien welke keuzes zijn gemaakt bij patiënten, op zoek naar nieuwe patronen en verbeterpunten. “Er is nogal wat praktijkvariatie, bijvoorbeeld in beslissingen over wanneer alleen een biopt te doen of tot waar de tumor te verwijderen. Met kunstmatige intelligentie vereenvoudigen we deze complexe besluitvorming over hersentumoroperaties en hopelijk draagt dit bij aan betere zorg”, licht De Witt Hamer toe.
Kwaliteit van leven
Dan het tweede aandachtspunt, een goede kwaliteit van leven. Patiënten in de stabiele fase van hun ziekte hebben bijvoorbeeld last van vermoeidheid, somberheid en angst, en concentratieproblemen. De Witt Hamer initieert met zijn team vijf gerandomiseerde klinische studies waarbij hij out of the box denkt. Zo kijkt hij met zijn team of vermoeidheid vermindert door cognitieve gedragstherapie. In dit onderzoek werkt de patiënt samen met een leefstijlcoach. “Daarnaast willen we weten of angst en somberheid afnemen door behandeling met medicinale cannabis, zoals veel patiënten ons vertellen.” Hij en zijn team vermoeden dat cannabidiol, een bestanddeel van cannabis, het welzijn kan verbeteren. Om dit te achterhalen, vergelijken zij in hun onderzoek de werking van cannabidiol-tabletten met een placebo. De onderzoekers verwachten de resultaten van de studie over enkele jaren. Een andere vernieuwende studie is magneetstimulatie voor het verbeteren van aandachts- en concentratiestoornissen. De Witt Hamer legt uit: “We willen de concentratieproblemen verbeteren door met magnetische pulsen de gezonde delen van de hersenen te versterken.”
Lang leven, lange adem
De derde vraag van de patiënt is een lang leven. En als onderzoeker moet je een lange adem hebben. Operaties, bestraling en chemotherapie helpen allemaal, maar onderzoek naar nieuwe medicijnen kruipt vooruit, zo ervaarde De Witt Hamer zelf, naar aanleiding van een vondst in zijn promotieonderzoek. De remming van een kinase-enzym bleek veelbelovend voor hersentumoren, maar veertien jaar na deze vondst is de mate van effectiviteit in patiënten nog steeds niet bekend. Wel vonden onderzoekers in de Verenigde Staten dat de remmer de hersentumor goed bereikt. Binnenkort zijn de resultaten bekend van onderzoek naar de kinase-remmer in combinatie met de standaardbehandeling.
Stroom in het hoofd
De afgelopen 25 jaar waren er wereldwijd slechts twee gerandomiseerde fase III studies naar een behandeling van glioblastoom (agressieve hersentumor) die een langere overleving lieten zien. Dit zijn studies met grotere groepen patiënten die naar de resultaten op langere termijn kijken. De ene studie voegde chemotherapietabletten toe aan de behandelstandaard. De andere studie gebruikte stroom via stickers op de hoofdhuid. Dit werkte wel enigszins tumorremmend, maar is geen nieuwe behandelstandaard geworden. “Waarom zouden we, als neurochirurgen, geen stroom ín het hoofd aanleggen, zoals we dit al jaren doen voor patiënten met andere hersenaandoeningen, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson? Als we de tumor gedeeltelijk verwijderd hebben, dan is het maar een kleine stap naar het aanleggen van elektrische velden die mogelijk de tumor remmen. Maar eerst willen we zeker weten of dit veilig genoeg is voor onze patiënt met een hersentumor”, zegt De Witt Hamer. “Uiteraard zoeken we verder.” Hij geeft als voorbeeld studies naar radioactieve isotopen om de tumor te bestrijden. De eerste stappen zijn hierin gezet. Door een speurstof aan het isotoop te hangen, kunnen de onderzoekers op een PET-hersenscan zien of het medicijn naar de juiste plek gaat. Hiervoor wordt samengewerkt met de afdeling Radiologie en Nucleaire Geneeskunde.
Versnellen van vooruitgang
Door met verschillende groepen samen te werken, nationaal en internationaal, wil De Witt Hamer kennis delen om doorbraken te versnellen. Dit zou moeten leiden tot de beste behandelmethodes voor de patiënt van morgen. Hij is dan ook verheugd over de start van de bouw van het Research & Diagnostiekcentrum ADORE. Hier komen onderzoekers van verschillende kennisdomeinen bij elkaar om tot nieuwe inzichten en ideeën te komen. “Daar geloof ik in, door elkaar de goede vragen te stellen, komen we tot versnellen van vooruitgang. Ook die doorbraak voor hersentumoren gaat er komen!”
Tekst en beeld: Daniëla Cohen
