Erfelijke hartziekten worden ingedeeld in twee grote categorieën. Bij de ‘elektrische ziekten’ is het hart normaal opgebouwd maar is er iets mis met de elektrische geleiding. Bij de ‘structurele ziekten’ zit het probleem juist in de opbouw en is de hartspier bijvoorbeeld dikker of dunner dan normaal. Erfelijke hartziekten kunnen leiden tot hartritmestoornissen, hartfalen of plotselinge hartdood. Ze zijn zeldzaam, maar omdat er veel verschillende erfelijke hartziekten zijn, gaat het uiteindelijk om een heel grote groep mensen.
Grenzen
“De afgelopen decennia hebben we aandoeningen met een relatief eenvoudige oorzaak kunnen opsporen”, vertelt hoogleraar Cardiogenetica Connie Bezzina. “Meestal gaat het dan om een hartziekte als gevolg van een defect in één gen.” Maar het onderzoek loopt tegen grenzen aan. “Bij ongeveer de helft van de patiënten kunnen we de genetische oorzaak niet vinden”, zegt cardioloog Ahman Amin. Dat komt omdat hier meestal foutjes in meerdere genen de oorzaak zijn, vaak nog in combinatie met andere factoren. Denk bijvoorbeeld aan hormonen, sporten, woon- en werkomstandigheden, maar ook aan risicofactoren zoals roken, alcoholgebruik, diabetes of hoge bloeddruk.” Om het onderzoek verder te brengen, zijn veel meer patiëntengegevens nodig.
Samen doen
Veel van die gegevens zijn al opgeslagen in de hartcentra van de universitair medische centra. Maar die data worden in afzonderlijke systemen per umc opgeslagen, waardoor ze versnipperd en vaak niet actueel zijn. CardioResource wil al die gegevens harmoniseren en onderbrengen in een grote landelijke infrastructuur. “Zo’n project kan alleen maar slagen als je het samen doet”, zegt projectleider Bezzina. De klinische gegevens blijven bij de afzonderlijke umc's maar worden wel toegankelijk gemaakt voor onderzoek, met volledige waarborging van de privacy van patiënten. Bezzina: “We gaan dit doen door een innovatieve data-infrastructuur te ontwerpen volgens de ‘FAIR-principes’: Findable, Accessible, Interoperable, Re-usable. Daarnaast zal CardioResource voortdurend worden bijgewerkt met de laatst beschikbare informatie over patiënten.”
Zoeken met AI
Bezzina wil niet alleen nieuwe genen ontdekken die erfelijke hartziekten veroorzaken, maar ook het ziekmakend mechanisme erachter begrijpen om de ontwikkeling van passende behandelingen mogelijk te maken. Het onderzoek van Amin is meer gericht op het ziekteverloop. “Niet iedere drager van een genetisch defect ontwikkelt daadwerkelijk een ziekte. Bij degenen die wel ziek worden, kan het ziekteverloop ook weer sterk verschillen. Individuele risicovoorspelling en behandeling op maat zijn alleen mogelijk op basis van meer data.” Bezzina: “Er zijn al veel technologieën beschikbaar die ons in staat stellen om nieuwe ontdekkingen te doen. Met whole genome sequencing kunnen we elke letter van het DNA van iedere afzonderlijke patiënt in kaart brengen. Met AI kunnen we heel nieuwe verbanden ontdekken. We missen alleen nog voldoende patiëntendata om die technologieën optimaal te gebruiken. CardioResource moet die leemte opvullen en zo het pad effenen voor de volgende doorbraken in diagnose en behandeling van erfelijke hartziekten.”
CardioResource is gehonoreerd met 4,2 miljoen euro door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De Hartstichting and Stichting Hartekind dragen nog eens 431.000 euro bij. Naast deze organisaties en de zeven Nederlandse universitair medische centra zijn ook de Dutch CardioVascular Alliance, Netherlands Heart Institute, Nederlandse Hart Registratie, Health Research Infrastructure en Harteraad erbij betrokken. In een latere fase willen de onderzoekers de infrastructuur uitbreiden naar alle andere Nederlandse ziekenhuizen
Meer weten over CardioResource?
Lees het volledige interview met Connie Bezzina en Ahmad Amin in Janus, het populair-wetenschappelijk tijdschrift van Amsterdam UMC.
In onderstaande video vertelt een jonge patiënt over haar leven met een erfelijke hartaandoening. Cardioloog Ahmad Amin legt meer uit over de behandeling en het onderzoek naar erfelijke hartziekten.
In de video hieronder vertelt Connie Bezzina, hoogleraar Cardiogenetica, over het onderzoek dat ze leidt naar de oorzaken en behandeling van erfelijke hartziekten. De video is in het Engels.
Foto bovenaan: Ahmad Amin en Connie Bezzina bij de Biobank, waar patiëntmateriaal voor onderzoek wordt opgeslagen (fotograaf: Mark Horn). Tekst Pieter Lomans.
