Prof. dr. Joost van den Aardweg (1962) is op 24 september 2019 benoemd tot hoogleraar Longziekten, in het bijzonder de klinische fysiologie, aan de geneeskundefaculteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Als longarts is hij gespecialiseerd in kortademigheid, zuurstofgebrek en slaapapneu. Daarnaast onderzoekt hij de pathofysiologie van de ademhaling.

Met de manier waarop iemand ademhaalt, kan het nodige misgaan. Van den Aardweg en zijn groep kijken op verschillende manieren naar dit haperende mechanisme. Zo kunnen er ademhalingsproblemen ontstaan tijdens inspanning als iemand astma heeft of boezemfibrilleren. Dat gaat gepaard met kortademigheid en vermoeidheid. Van den Aardweg onderzoekt waarom deze klachten ontstaan: waar gaat het precies mis in het fysiologische proces van ademhalen? En hoe moet je daar de behandeling op toespitsen?

Het is lastig om moeheid als gevolg van ademhalingsproblemen te meten. Daarvoor wordt tegenwoordig een periodieke inspanningstest gebruikt waarbij twee minuten fysieke inspanning afgewisseld wordt met twee minuten rust. Vervolgens kijkt een arts naar de snelheid waarmee het systeem van zuurstofopname in het lichaam zich aanpast. Om die dynamiek helder te krijgen, zijn wiskundige modellen nodig. Ook daar houdt Van den Aardweg zich mee bezig.

Nieuwe toepassingen

Daarnaast doet de hoogleraar onderzoek naar een nieuwe toepassingen van een bestaande methode om naar de mechanische eigenschappen van de longen en de luchtwegen te kijken: geforceerde oscillatie. Er worden trillingen bij de mond opgewekt, waarna wordt gemeten in welke mate deze drukgolven teruggekaatst worden. Zo kun je bijvoorbeeld luchtweerstand detecteren als gevolg van een vernauwing van de luchtwegen van een astmapatiënt. Met een nieuwe analyse is de meting erg nauwkeurig (iedere ademteug wordt gemeten) en niet belastend voor de patiënt. De methode kan gebruikt worden om de effecten van (astma)medicijnen op de longen te meten en om te zien of het verschil maakt of iemand staat, zit of ligt.

Apneu

De regeling van de ademhaling is een andere onderzoekslijn van Van den Aardweg. Die kan ontregeld worden door een verstopte luchtweg (astma) of een verstoring als slaapapneu, waarbij tijdens de slaap de ademhaling minstens 10 seconden stopt. Van apneu is niet helemaal duidelijk hoe het ontstaat. Verschillende reflexen spelen een rol; de ene heeft te maken met het zuurstofniveau in de cellen en de andere met het gehalte van koolzuur (een afvalproduct dat met uitademen wordt afgescheiden). Om dit proces beter te begrijpen, gebruikt Van den Aardweg ook hier wiskundige modellen. Daarnaast doet hij wetenschappelijk onderzoek naar verschillende aspecten van apneu.

Hyperventilatie

Van den Aardweg trad in 2018 aan als staflid bij de afdeling Longziekten van de AMC-locatie. Daarvoor werkte hij 17 jaar lang voor het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar. Hij schreef een boek over hyperventilatie dat zowel geschikt is voor leken als voor zorgverleners. Momenteel werkt hij aan een Engelstalig boek over inspanningsfysiologie en de interpretatie van inspanningstesten.

Tekst: Irene van Elzakker
Foto: Dirk Gillissen