Bij patiënten met ernstige depressie binnen een week voorspellen of een antidepressivum zal werken? Met de inzet van kunstmatige intelligentie, een hersenscan en klinische informatie van de individuele patiënt blijkt dit behoorlijk goed te kunnen. Hoogleraar Neuroradiologie Liesbeth Reneman van Amsterdam UMC: “Dit is belangrijk nieuws voor patiënten. Vaak duurt het wel 6 tot 8 weken voordat duidelijk is of een antidepressivum aanslaat.” De resultaten van het onderzoek van Amsterdam UMC in samenwerking met Radboudumc zijn vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift American Journal of Psychiatry.

De onderzoekers hebben een methode ontwikkeld waarmee voor patiënten voorspeld kan worden of ze baat gaan hebben bij een behandeling met het antidepressivum sertraline, al voordat de behandeling begint. Dat deden zij op basis van gegevens uit een eerder in de Verenigde Staten uitgevoerde studie. Daar werden MRI-scans en klinische data afgenomen bij 229 patiënten met een matige tot ernstige depressie. De scans werden gemaakt vóór, en één week na de start van de behandeling met sertraline, of een placebo. De onderzoekers van Amsterdam UMC lieten op deze data een algoritme, een wiskundige formule, los. Uit hun validatie blijkt dat het algoritme 2/3 van de patiënten die normaal tevergeefs medicatie zouden nemen, vooraf al geïdentificeerd kunnen worden. Reneman: “Met deze methode kunnen we dus al na een week het aantal 'foutieve' voorschriften van sertraline voorkomen, en daarmee betere kwaliteit van zorg bieden voor de patiënt. Want het medicijn geeft ook bijwerkingen.”

Veel sneller het juiste medicijn

Eric Ruhé, psychiater bij het Radboudumc, zegt over het algoritme: “Het algoritme gaf bij de eerste meting aan dat veel doorbloeding in het deel van de hersenen waar emoties zitten van voorspellende waarde was of het medicijn zou werken. En bij de tweede meting, een week na de start van de behandeling, was de ernst van de klachten de graadmeter.”
In de toekomst kan deze nieuwe methode de psychiater ondersteunen om de patiënten van een persoonlijker en effectiever behandelplan te voorzien. Het is nu veelal gissen of het medicijn gaat werken. De patiënt krijgt de medicatie en na 6 tot 8 weken kijkt men of het aanslaat. Als de symptomen niet verminderd zijn, krijgt de patiënt een ander antidepressivum en dit herhaalt zich soms meerdere keren. Deze standaardmethode duurt vaak vele maanden. Ook bespaart het de maatschappij kosten, want zolang de patiënt last blijft houden van de ernstige depressieve klachten kan hij of zij niet deelnemen aan de samenleving. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verwacht dat depressie in 2030 wereldwijd de grootste bron van ziektelast is.

Vervolgonderzoek

Bij één op de drie depressieve patiënten is er nog steeds geen verbetering van de klachten na verschillende behandelstappen. Daarom is er dringend behoefte aan een oplossing die een snellere bepaling van de effectiviteit van antidepressiva bij een ernstige depressie mogelijk maakt. De onderzoekers gaan de komende periode het algoritme verbeteren, door extra informatie aan het algoritme toe te voegen. Ook loopt er klinische trial waarvan de data gebruikt zullen worden voor verdere validatie van het algoritme.

Lees het onderzoek in American Journal of Psychiatry.

Fotografie: Shutterstock